Je Lijf, je Lief!

'Je Lijf, je Lief!’ is een lesprogramma met als doel relationeel en seksueel gezond gedrag te bevorderen bij leerlingen in het praktijkonderwijs. Doel is hen te ondersteunen in het beter herkennen en respecteren van de eigen wensen en grenzen en die van anderen op het gebied van relaties en seks.

1. Beschrijving methode

Doel

Het hoofddoel van Je Lijf, je Lief! is: Jongeren in het praktijkonderwijs zijn na het volgen van het lesprogramma Je Lijf, je Lief! beter dan daarvoor in staat hun eigen grenzen te herkennen en duidelijk te maken aan anderen, én de grenzen van anderen op het gebied van seksualiteit te herkennen en te respecteren, zodat zij minder vaak seksueel grensoverschrijdend gedrag meemaken of uitoefenen.

Doelgroep

Je Lijf, je Lief! is bedoeld voor jongeren met een lichte verstandelijke beperking (IQ tussen 55 en 80) uit het eerste en tweede jaar van het praktijkonderwijs, in de leeftijd van 12 tot en met 14 jaar.

Aanpak

Het lesprogramma Je Lijf, je Lief! behandelt in vijf opeenvolgende lessen de volgende thema’s (dit zijn ook de subdoelen van de interventie):

1. Eigen wensen herkennen en aangeven
   Leerlingen geven wensen aan op seksueel gebied (in de klas).
2. Eigen grenzen herkennen en aangeven
   Leerlingen geven eigen grenzen aan op seksueel gebied (in de klas).
3. Wensen en grenzen herkennen bij de ander
   Leerlingen herkennen wensen en grenzen van de ander op seksueel gebied (in de klas).
4. Grenzen van de ander respecteren
   Leerlingen respecteren grenzen van de ander op seksueel gebied (in de klas).
5. Groepsdruk
   Leerlingen geven grenzen en wensen aan op seksueel gebied en respecteren grenzen van een ander, ook wanneer zij geconfronteerd worden met vormen van groepsdruk (in de klas).

De bijbehorende docentenhandleiding geeft docenten structuur en ondersteuning bij de uitvoering van het lesprogramma.

Uitvoerende organisaties

Je Lijf, je Lief! wordt uitgevoerd door mentoren of docenten Gezondheidszorg en Welzijn op praktijkscholen in het eerste of tweede leerjaar. Een docententraining bereidt docenten goed voor op het geven van de lessen. Diverse GGD-en in het land verzorgen deze docententrainingen. Heb je interesse in een docententraining, neem contact op met de GGD in uw omgeving.

Heb je interesse om als GGD de docententraining te verzorgen en wil je een groep medewerkers via een maatwerk Train-de-trainer daartoe opleiden? Stuur een mail aan het trainingsbureau van Movisie: trainingsbureau@movisie.nl.

Toegang tot materialen

Het materiaal voor docenten en trainers van ‘Je Lijf, je Lief!’ is te vinden binnen de leeromgeving van de Movisie academie. Om toegang te krijgen tot deze academie moet je je eerst aanmelden. Dat is eenmalig en heel eenvoudig: je maakt een account en hebt daarna direct toegang tot de leeromgeving. Je e-mailadres is ook je gebruikersnaam.

2. Samenvatting werkzame elementen

• De interventie sluit goed aan bij de doelgroep, door het gebruik van beeldmateriaal, actieve en interactieve werkvormen, eenvoudige taal en herhaling van thema’s.
• De interventie richt zich op belangrijke veranderbare factoren die volgens het ASE-model de intentie beïnvloeden om bepaald gedrag uit te voeren, in dit geval: het voorkomen van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Daarbij worden methodieken gebruikt die vanuit literatuur, theorie en praktijkervaringen gekozen zijn.
• Het lesprogramma hanteert een positieve insteek, die seksualiteit niet problematiseert maar de prettige kanten ervan benadrukt, met aandacht voor eigen wensen, gevoelens en verlangens.
• Er is bij de ontwikkeling van het lesprogramma aandacht geweest voor een goede aansluiting bij de culturele diversiteit van de doelgroep, bijvoorbeeld door jongeren van diverse achtergronden aan het woord te laten in foto’s, biografieën en dvd-fragmenten. Het materiaal is uitgebreid gepretest bij leerlingen in het Amsterdamse praktijkonderwijs, een groep die etnisch divers is.
• De keuze van school als setting, omdat dit een goede plek is om jongeren te bereiken en voor de doelgroep de belangrijkste informatiebron is als het gaat om seksualiteit. De interventie is uitvoerbaar op praktijkscholen, door mentoren of docenten Gezondheidszorg en Welzijn en is te integreren in bestaande lessenseries, bijvoorbeeld lessen sociale vaardigheden.

3. Onderzoek

In 2009 is Je Lijf, je Lief! uitgetest (pretest) door middel van acht klassenobservaties, twee interviews met docenten en drie vragenlijsten ingevuld door docenten. Hieruit blijkt onder meer dat leerlingen overwegend enthousiast reageren op het lesprogramma (Storms & Vincent, 2009). In 2012 is er implementatieonderzoek verricht waaruit knelpunten en achterliggende redenen van stagnatie bij implementatie naar voren zijn gekomen. Dit onderzoek laat zien dat in het bijzonder de betrokkenheid van het management bij implementatie en het aandacht besteden aan weerstanden en angsten van docenten, belangrijke factoren zijn voor succesvolle implementatie van Je Lijf, je Lief!. Op basis van dit onderzoek zijn de strategieën en voorwaarden voor implementatie aangepast (Onderwater, 2012).

In 2014 is onderzocht in hoeverre leerlingen zelf vinden dat de beoogde leerdoelen van het lesprogramma zijn behaald Deze evaluatie heeft naast zicht op werkzame elementen ook inzicht gegeven in verbeterpunten (Ausema, 2014). In 2016 is een driejarig onderzoeksproject van start gegaan waarin Rutgers, Movisie, GGD Amsterdam en de Universiteit Utrecht samenwerkten. In het eerste jaar is literatuuronderzoek gedaan, met als doel te achterhalen of Je Lijf, je Lief! aangepast dient te worden voor de doelgroep van jongeren met een lichte verstandelijke beperking (Felten & Storms, 2016). Op basis hiervan is het lesprogramma vereenvoudigd, met minder thema’s en meer herhaling en is de docentenhandleiding aangepast (Brants et al., 2018). Vervolgens is de herziene versie van Je Lijf, je Lief! ingezet op negentien scholen in het praktijkonderwijs in Nederland en is onderzocht op welke manier de lessen worden uitgevoerd en in hoeverre het lesprogramma effectief is (Coehoorn & Nikkelen, 2018).

3. Beoordeling: Goed Onderbouwd

Je Lijf, je Lief! is in oktober 2020 erkend als Goed Onderbouwd door de erkenningscommissie Maatschappelijke ondersteuning, participatie en veiligheid. Dit betreft een her-erkenning na een periode van vijf jaar na de eerste erkenning. Er is veel waardering voor de ontwikkeling die te zien is in de interventie en de ruime aandacht voor de uitvoering en kwaliteitsverbetering op basis van ervaringen en onderzoek. De onderbouwing is goed en uitgebreid: er ligt een goed doordacht en doorontwikkeld design ten grondslag aan de interventie. 

5. Ontwikkelaar

Movisie
Kristin Janssens
030 789 22 29
k.janssens@movisie.nl

GGD Amsterdam
Emma de Goeje
020 555 54 95
edgoeje@ggd.amsterdam.nl